De passievrucht

Karel Glastra van Loon
De Passievrucht
Vijfde druk uitgegeven door Uitgeverij L. J. Veen Amsterdam/Antwerpen, september 1999.
De Passievrucht is een roman. Het boek heeft 237 bladzijden en bestaat uit 45 genummerde hoofdstukken zonder een titel. De hoofdstukken zijn allemaal erg kort.
Op de voorkant van het boek staat de naam van de schrijver en de titel. Op de achtergrond is een foto van een klein baby’tje afgebeeld. Dit baby’tje is de passievrucht.
Op de achterkant staat een korte samenvatting van het boek en een stukje, met foto over de schrijver.
Op de eerste pagina staat een eerder uitgegeven boek van de schrijver en een paar bladzijden verder staat het motto, een aantal regels uit een liedje van Dolly Parton.
Het boek is opgedragen aan Karin.

Samenvatting 

Armin Minderhout en zijn vriendin Ellen hebben een vruchtbaarheidstest laten doen omdat Ellen zwanger wil worden maar dat niet lukt. Uit deze test komt een schokkende uitslag; Armin blijkt onvruchtbaar te zijn, altijd al. Hij heeft namelijk het syndroom van Klinefelter. Dit op zich is al een schokkende ontdekking, maar wat het nog emotioneler maakt is dat Armin dacht dat hij een zoon had.
Armin kwam Monika voor het eerst tegen in de tram in Amsterdam. Hij was zo brutaal te vragen of hij met haar mee mocht winkelen en zij zei ja. Het klikte en al snel hadden ze een relatie. Samen kregen ze een zoon: Bo. Wanneer Bo drie jaar is overlijdt Monika plotseling aan een hersenvliesontsteking.

Na de ontdekking dat Bo zijn zoon niet kan zijn, besluit Armin op zoek te gaan naar de vader van Bo, de ‘dader’. De eerste verdachte die hij bezoekt is Robbert Hubeek, een ex van Monika. Deze blijkt echter niet te weten dat Monika al tien jaar dood is en valt dus af.
Daarna gaat Armin langs bij de huisarts van Monika om hem op de man af te vragen of hij een seksuele relatie had met Monika. De huisarts ontkent dit en de twee raken in een heftige discussie. Armin verlaat woedend de kamer maar is er wel van overtuigd dat de huisarts geen seks heeft gehad met Monika.

Als laatst bezoekt hij Niko Neerinckx, een oud-collega van Monika. Met een smoes weet hij zich binnen te praten bij de vrouw van Niko en raakt met haar aan de praat. Hij komt onder andere te weten dat de zoon van Niko en zijn vrouw ook Bo heet en wanneer de vrouw hem foto’s laat zien van haar kinderen ziet hij een foto van Monika in het foto-album. Armin is er van overtuigd dat Niko de vader van zijn Bo is en wil hem daarmee confronteren. Ellen, Armin zijn huidige vriendin, weet hem te overtuigen dit niet te doen.

Na de dood van Monika raakt Armin in een depressie en grijpt naar de drank. Voordien werkte hij als corrector voor een wetenschappelijke uitgeverij, maar zijn werkgever stuurde hem naar huis om de dood van Monika te verwerken. Hij zorgt alleen voor Bo en neemt hem vaak mee naar de kroeg. Hij zwerft ’s nachts door de straten van Amsterdam met Bo op zijn rug.

In deze periode ziet Armin weinig mensen, behalve de mensen in de kroeg en Ellen. Ellen was de beste vriendin van Monika en inmiddels ook een goede vriendin van Armin. Af en toe belt Ellen Armin om te vragen hoe het met hem gaat. Er hangt een spanning tussen de twee die te wijten is aan de vrijpartij vlak na de begrafenis van Monika. Dit is niet de enige keer dat Armin en Ellen het bed hebben gedeeld; samen met Monika hebben ze een keer een trio gehad, nog voor de geboorte van Bo. Daarnaast is Armin vreemdgegaan met Ellen, tijdens de zwangerschap van Monika.

Armin en Ellen hebben veel steun bij elkaar groeien steeds meer naar elkaar toe. Ze krijgen een relatie en voeden samen Bo op. 
Niet lang na de ontdekking dat Bo zijn zoon niet is, overlijdt de vader van Armin. Armin raakt hierdoor nog meer in de war en gefrustreerd en dit leidt tot geruzie met Ellen. Armin besluit samen met Bo een weekendje naar Ameland te gaan. Ze vissen samen en trekken de natuur in. Het lijkt hen beiden goed te doen. Bo ontmoet een meisje op Ameland en belandt uiteindelijk met haar in bed. Armin raakt hierdoor erg in de war en slaat aan het drinken. Dit loopt er uit de hand en eindigt in een ruzie waarin Armin schreeuwt dat Bo zijn zoon niet is.

Eenmaal weer thuis ontloopt Armin Bo en Ellen. Hij gaat naar het huis van zijn vader om op te ruimen. Hier stuit hij op een briefje van de hand van Monika, gericht aan zijn vader. ‘Ik ben zwanger. M.’ Armin beseft meteen wat dit betekent. Wanneer hij weer thuis komt blijkt Bo een brief gekregen te hebben van Ellen, ook van de hand van Monika. Hierin legt ze Bo uit dat opa eigenlijk zijn vader is. Voor Armin en ook voor Bo begint een moeilijke periode om deze informatie te verwerken.

Vier maanden later beseft Armin dat er in de praktijk eigenlijk niets veranderd is. Ook Bo stelt dat het het beste is gewoon met het leven door te gaan. Samen strooien ze de as van hun vader uit op het graf van Monika.

Opbouw en compositie 

De passievrucht bestaat uit 45 korte hoofdstukjes zonder titel, gevolgd door een verantwoording en een woord van dank. De hoofdstukjes zijn doorlopend genummerd: de nummers zijn in letters uitgeschreven. Het verhaal bestaat uit de beschrijving van de gebeurtenissen die Armin overkomen na de negatieve uitslag van het vruchtbaarheidsonderzoek. Deze gebeurtenissen worden in de o.t.t. beschreven. Het heden wordt regelmatig afgewisseld met korte flashbacks, die geen chronologische ordening kennen en op twee na in de o.v.t. staan. De ontmoeting met Monika (hoofdstuk Vijftien) en een scène waarin Armin met een nog kleine Bo de eendjes voert (hoofdstuk Tien) staan in de tegenwoordige tijd. De flashbacks vertellen voornamelijk van de liefde die Armin voelt voor Monika, Bo en Ellen.

Tijdsverloop

De tijdsspanne waarbinnen het verhaal zich afspeelt, is te achterhalen met de geboortedatum (24 maart 1983) en de leeftijdsaanduidingen van Bo als leidraad. Monika overlijdt als Bo drie jaar oud is, dus in 1986 of begin 1987. Tijdens het vruchtbaarheidsonderzoek dat het uitgangspunt vormt voor de vertellingen in het heden, is de jongen dertien jaar oud. De kalender wijst dus 1996 of begin 1997 aan. In het volgend jaar ' Bo is intussen veertien ' sterft Armin vader en wordt duidelijk wie Bo's verwekker is. Conclusie: het verhaal speelt dus in 1996 en 1997, mogelijk uitlopend naar 1998.

Ruimte

Het decor van de geschiedenis wordt voornamelijk gevormd door Amsterdam. Met Monika woont Armin op de Ceintuurbaan ter hoogte van het Sarphatipark. Later verhuist hij binnen de stad naar een ander huis. Een enkele keer wordt er tijdens een uitstapje een andere plaats bezocht: de ouders van Monika wonen in Roermond, de ouders van Armin in Abcoude, een treintochtje leidt naar de heide en een lang weekend wordt doorgebracht op Ameland.

De wijze van vertellen

Het perspectief ligt bij Armin. Er is een ik-vertelsituatie. Je leert de gedachten en gevoelens van de hoofdpersoon, Armin, goed kennen. 
Het perspectief is eenvoudig, je ziet de gebeurtenissen door de ogen van één persoon. Het effect is dat het verhaal wanhopiger wordt, de hoofdpersoon is namelijk wanhopig om de echte vader van Bo te vinden.

Thema's 

(Familie)geheim
Armin voelt zich al dertien jaar vader van Bo wanneer hij erachter komt dat hij zijn vader helemaal niet is. Dit verandert natuurlijk veel aan de manier waarop hij naar Bo kijkt en hoe hij zelf in het leven staat. Maar daarnaast komen ook de ouders van Armin aan bod, hoe de relatie tussen hen onderling was en hoe hun houding tegenover Armin was. Maar ook Ellen krijgt, op een hele andere manier, te maken met ouderschap. Zij heeft weliswaar zelf geen kinderen, maar krijgt wel de zorg over Bo.

Motieven

Vreemdgaan
Er worden een aantal seksscènes gedetailleerd beschreven, zoals dat vaak gebeurt in de Nederlandse literatuur. In het verlengde van dit motief speelt ook overspel een grote rol. Het feit dat Monika vreemdgaat met de vader van Armin is eigenlijk de basis voor dit verhaal. Maar ook Armin zelf gaat vreemd, met Ellen.

Mens en dier (relatie)
Armin is een liefhebber van vogels en en gaat graag vissen. Daarnaast is hij correcter van een wetenschappelijke uitgeverij waardoor hij veel weetjes op natuurkundig gebied op doet. Een andere Nederlandse schrijver die geïnteresseerd is in biologie en dit verwerkt in zijn romans, is Maarten ’t Hart. Wellicht zijn er tussen deze romans interessante vergelijkingen te leggen.

Rouwverwerking 
De dood van Monika brengt een grote veranderingen in de levens van alle hoofdpersonages en is daarom een belangrijk motief. De hoofdpersonages moeten hier allemaal mee om leren te gaan. Later in het verhaal overlijdt ook de vader van Armin.

Personages

Armin

De lezer leert de personen kennen doordat Armin herinneringen oproept in zijn gedachten. De lezer krijgt wel een subjectieve mening over de karakters, omdat ze door de ogen van Armin kijken. Het verhaal begint met een heftige boodschap en je vraagt je als lezer meteen af hoe hij hiermee om zal gaan. Hij besluit dat hij de waarheid wil weten en begint een zoektocht. Tijdens deze zoektocht wordt hij van de ene in de andere emotie geslingerd. Ook doet het hem terugdenken aan de afgelopen vijftien jaar van zijn leven. Als lezer ga je erg mee in de mening van Armin en ga je uit van de betrouwbaarheid van zijn vrouw en ouders. Maar deze personages blijken uiteindelijk niet zo betrouwbaar te zijn als Armin vermoedde. Zijn eigen vrouw gaat vreemd met zijn eigen vader, zijn moeder en Ellen zijn hiervan op de hoogte maar vertellen hem niets. Al deze ontdekkingen maken van Armin een ander persoon, die logischerwijs meer twijfelt aan de betrouwbaarheid van zijn omgeving en wat zijn rol in het leven is. Hij komt plotseling heel anders in het leven te staan; hij is niet langer de vader maar een halfbroer van Bo.

Bo

Bo is de zoon van Monica en Armin denkt heel lang dat hij zijn vader is. Hij houd heel veel van Bo en kent hem dan ook heel goed. Ze kunnen heel goed met elkaar opschieten, maar als Armin erachter komt dat hij de vader van Bo helemaal niet is, draait hij door. Hierdoor krijgt hun relatie ook een deuk.

Monika

Armin is over Monica niets dan positief. Hij houd nog steeds van haar, ook al weet hij dat ze vaker dan 1 keer is vreemdgegaan. Je weet best veel over haar, maar niet hoe ze in werkelijkheid is. 
Ellen: Ellen is de beste vriendin van Monica en als Monica is overleden krijgt ze een relatie met Armin. Ze heeft hem van de drank geholpen en probeert hem zo goed mogelijk te helpen in zijn identiteitscrisis. Ellen wil heel graag een kind, maar dat kan Armin haar niet geven. Dat maakt dat Armin zich nog minder waard voelt. Toch wil ze alleen een kind van Armin. 

Titel

De titel wordt nergens in het boek letterlijk vermeld. Het is aannemelijk dat de passievrucht slaat op een kind, in dit geval Bo. Een kind is een vrucht die geboren wordt uit passie. Dertien jaar lang denkt Armin dat Bo zijn zoon is die hij samen met Monika passioneel op de achterbank van zijn auto heeft verwekt. Het blijkt echter dat Monika haar passie deelde met andere mannen, met zijn eigen vader nota bene.

Motto

"From the start
Most every heart
That’s ever broken
Was because
There always was
A man to blame"

Dolly Parton (‘It Wasn’t God Who Made Honkytonk Angels’)

Dit fragment (letterlijk vertaald als: vanaf het begin, bijna ieder hart, dat ooit is gebroken, was omdat, er altijd, een man schuld aan had) wil zeggen dat wanneer er een hart wordt gebroken, hier altijd een man schuld aan had. Ook in dit verhaal is dat het geval; Cor, de vader van Armin, breekt zijn hart door naar bed te gaan met Monika, zijn vriendin.

Keuzeopdracht 

Stel je bent de schrijver, leg uit aan welke passage je met het meeste plezier gewerkt hebt en waarom.

De Passievrucht is een spannend verhaal dat ik met een bondige stijl van schrijven geschreven heb. Ik hou niet van allerlei wijdlopigheid en gefilosofeer. Er wordt wel gefilosofeerd in het boek, maar dan op een toegankelijke, terloopse manier. Mijn favoriete deel van het boek is waar Armin filosofeert over wie de vader van Bo kan zijn; de ex-vriend van Monica, haar huisarts of toch haar oude collega van het reisbureau? Deze passage van het boek heb ik met het meeste plezier geschreven, omdat ik hier mijn ‘’fantasie’’ helemaal de vrije loop kon laten. Hiermee wil ik niet zeggen dat ik dit in andere passages van het boek niet heb gedaan, maar in deze passage een klein beetje extra. Het feit dat Armin steeds weer iemand van zijn lijstje kan afstrepen, bouwt de spanning op. Ook de manieren hoe Armin erachter probeert de komen wie daadwerkelijk de biologische vader van Bo is, bouwen behoorlijk wat spanning op. Neem bijvoorbeeld het hoofdstuk waar Armin Niko Neerinckx, de oude collega van Monica van het reisbureau, gaat opzoeken. Hij belandt niet in  gesprek met Niko zelf, maar met zijn vrouw Anke. Hier komt hij er ook achter dat Niko zijn zoon ook Bo heeft genoemd en wanneer hij een foto van Monica op zolder vindt, bevestigd dit dat zijn theorie dat Niko de biologische vader is van Bo. Het opbouwen en ineens laten zakken van de spanning vind ik een van de leukste dingen aan De Passievrucht en daarom is zeker de passage over het op pad gaan om de biologische vader van Bo én ‘’minnaar’’ van Monica te vinden de leukste passage om geschreven te hebben van dit boek.